میر زا احمد نی ریزی

فرزند شمس الدین محمد

 معروف به میرزا احمد نی ریزی یا میر احمد نی ریزی, توانا ترین و نامدارترین خوشنویس قلم نسخ ایران که در اواخر دوره صفویه می زیسته است.

او را  استاد الاساتید , اعجوبه زمان و نادره دوران خوانده و آخرین کسی دانسته اند که در ایران در خط نسخ ید بیضا می نموده و پس از او در حسن خط نسخ تا کنون کسی به میدان اشتهار پا ننهاده است.

علاوه بر آثار به جا مانده از او که تاریخ و محل کتابت آنها بخشی از تاریخ حیات وی را روشن می سازد. از منابع متقدم و تحقیقات و تالیفات معاصر نیز می توان در هر چه روشن تر شدن زندگانی این هنرمند توانای ایرانی استفاده کرد.

قدیمیترین منبعی که در آن از او یاد شده تذکره ریاض الشعرا’  واله داغستانی است. واله با او مصابحت داشته و ذیل شرح احوال عمویش لطف علیخان داغستانی, گزارش مختصری از او به دست داده است.

در تذکره های مختلف از استاد احمد نی ریزی یاد شده که مهمترین و جامع ترین تحقیق درباره احمد نی ریزی مقاله استاد ارجمند محمد حسن سمسار در دائره المعارف بزرگ اسلامی است.

میرزا احمد در نی ریز در محله سادات ولادت یافت. تاریخ تولد او دانسته نیست, اما با توجه به آثار موجود او که برخی متعلق به اواخر سده یازدهم هجری قمری است, می توان ولادت او را در نیمه دوم سده یازدهم حدس زد. برخی تولد او را در 1067 هجری قمری گفته اند که البته ماخذ رای آن ذکر نشده است.

نام پدر او ملا علی اکبر و میرزا شمسعلی نیز گفته اند. میرزا احمد در نی ریز نشو و نما یافت و در همانجا به تحصیل پرداخت و با اصول و فنون خط و کتابت آشنا شد و چنانکه گفته اند در مدرسه غیاثیه نی ریز به تعلیم شاگردان اشتغال داشت.

استاد مستقیم میرزا احمد شناخته نشد. میرزا احمد تا اواخر سده یازدهم هجری قمری در زادگاه خود به سر برد. تا این زمان تنها دو اثر به او نسبت داده اند که یکی از آن دو قطعا از آن او نیست .

وی در اواخر سده یازده رهسپار اصفهان شد و در سال 1100 هجری قمری مقارن با اواخر حکومت شاه سلیمان صفوی اول(حک 1077-1105 هجری قمری)در اصفهان سکنی گزید. میرزا احمد در خانه ای در محله پا قلعه می نشسته که بعدا به نوه دختری او میرزا ابوالحسن فرزند میر محمد اسماعیل خاتون آبادی تعلق گرفت.این خانه همچنان نسل به نسل در تملک سادات خاتون آبادی پا قلعه در آمد اتاق مشق و کتابت وی که به صورت ارسی سمت قبله ساخته شده بوده تا این اواخر باقی بود ه است.

میرزا احمد در سال 1107هجری قمری به دربار شاه سلطان حسین صفوی راه یافت و مورد توجه و عنایت خاص او و دیگر درباریان قرار گرفت.

میرزا احمد ظاهرا تا آخر عمر در اصفهان ماندگار شد. وجود آثار متعددی از 1107 تا حدود 1150 هجری قمری که در آنها به محل کتابت یعنی اصفهان اشاره شده نشان می دهد که وی بیشتر عمر خود را در اصفهان گذرانده است.

میرزا احمد آثار بسیاری پدید آورد و گفته اند که از راه کتابت حدود شصت هزار تومان صفوی و هدایا و تحف بسیاری از شاه سلطان حسین و درباریان و صاحب منصبان دریافت کرد. با وجود این از این درآمد هنگفت فقط به اندکی قناعت نمود و بقیه را در راه خدا انفاق کرد.

گفته اند که میرزا احمد 99 تا 120 قرآن, 77 صحیفه سجادیه و تعداد بسیاری ادعیه, مرقع و  قطعه کتابت کرده است.

میرزا احمد آثار بسیاری در کتابت قرآن و ادعیه دارد که اکثریت آن در موزه کاخ گلستان و مابقی در موزه های دیگر موجود می باشد.

از سالهای پایانی زندگانی میرزا احد و نیز تاریخ وفاتش هیچ اطلاعی در دست نیست. برخی تاریخ وفاتش را 1155 هجری قمری گفته اند. واله داغستانی در تذکره ریاض الشعرا’ که در سال 1161 تالیف کرده او را میرزا احمد مرحوم خوانده است.که می بایست بین دهه 50 تا 60 فوت کرده باشد.

محل دفن او را به اختلاف ذکر کرده اند. سنگلاخ, آرامگاه او را در کربلا دانسته در حالی که بعضی دیگر مدفن او را در زادگاهش نی ریز گفته اند.مرحوم جلال الدین همایی اطلاعات دقیق تری در کتاب تاریخ اصفهان به دست داده است. او مدفن میرزا احمد را در بقعه درب امام  در اصفهان دانسته و گفته است که فعلا اثری از آن دیده نمی شود ولیکن قطعی است که میرزای نی ریزی در همین مقبره ره خاک رفته است.

بنای یادبودی نیزر در زادگاهش برپا داشته اند.بنای یادبود در قبرستان میرشهاب الدین احمد در محله سادات واقع است.برخی آنجا را مدفن وی دانسته اند و حتی اخیرا سنگ قبری نیز برای آن تهیه شده و در آنجا قرار داده شده است.

در کتاب تاریخ و فرهنگ نی ریز به تفصیل درباره استاد احمد نی ریزی, زندگی نامه و آثارش  توضیح داده شده است.

 نوشته شده توسط عباس شبستری در دوشنبه 87/6/25 و ساعت 12:6 صبح | نظرات دیگران()